Elke 2 seconden komt een kind vroegtijdig ter wereld, maar ook iedere 40 seconden sterft een van deze baby's. Het aantal vroeggeboortes is sinds 2010 overal ter wereld ongeveer stabiel gebleven. Daarom is dringend actie nodig, zo stellen de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), Unicef en PMNCH, de grootste alliantie voor de gezondheid van vrouwen, kinderen en adolescenten, woensdag in een nieuw onderzoeksrapport.

Tussen 2010 en 2020 kwamen maar liefst 152 miljoen prematuurtjes ter wereld. Vroeggeboorte, namelijk voor 37 weken zwangerschap, is dan ook de belangrijkste doodsoorzaak voor kindersterfte. Een op de vijf kinderen die hun vijfde levensjaar niet halen, werd te vroeg geboren. Maar ook zij die overleven, hebben een groter risico op ontwikkelingsstoornissen of beperkingen.

Hoewel slechts een klein verschil, toch steeg het percentage van vroeggeboortes wereldwijd van 9,8 procent in 2010 naar 9,9 procent in 2020. Slechts een handvol landen slaagde erin om een klein beetje vooruitgang te boeken, maar bij het leeuwendeel van de landen is geen verandering te bespeuren.

"Na elke vroegtijdige dood volgt een spoor van verlies en hartzeer. Ondanks de vele vorderingen die de wereld de afgelopen tien jaar heeft gemaakt, hebben we geen vooruitgang geboekt bij het terugdringen van het aantal te vroeg geboren baby's of het afwenden van het risico op hun dood", betreurt Steven Lauwerier van Unicef.

Verder bepaalt de plek waar baby's geboren worden, nog te vaak of ze overleven of niet, hekelen de onderzoekers in het rapport. Zo halen slechts 1 op de 10 extreme prematuren (geboorte voor 28 weken) het in lage inkomenslanden. In hoge inkomenslanden komt dit op 9 op de 10 neer. Maar ook in die landen worden bepaalde groepen mensen gemarginaliseerd op basis van etniciteit of inkomen, waardoor de kansen op overleven voor hen lager liggen.

In Zuid-Azië en Sub-Sahara Afrika vinden de meeste vroeggeboortes plaats, samen goed voor meer dan 65 procent van het totaal. Ook in die regio's dreigt het grootste risico op kindersterfte. In 2020 spande Bangladesh de kroon, gevolgd door Malawi en Pakistan. Verder onderstreept het rapport dat verschillende factoren zoals conflict, klimaatverandering, de coronapandemie en de hoge levenskosten toenemende bedreigingen vormen voor de meest kwetsbare moeders en kinderen. Zo leidt luchtvervuiling bijvoorbeeld jaarlijks tot 6 miljoen vroeggeboortes.

Dringend meer investeringen nodig

Het rapport benadrukt dat er dringend meer geïnvesteerd moet worden om vroeggeboortes te verhinderen, maar ook dat de zorg voor kwetsbare prematuren beter kan. Voor dat eerste luik hameren de onderzoekers op kwaliteitsvolle gezondheidsdiensten, die ook de meest kwetsbare vrouwen en adolescenten bereiken. Verder zijn investeringen nodig in de prenatale zorg, maar ook begeleiding voor moeder en pasgeborene mogen niet ontbreken.

De WHO en Unicef roepen overheden ook op om dergelijke zorgfaciliteiten op grote schaal te implementeren. Die investeringen leveren ook op, verzekert het rapport. Zo zou elke dollar die in Zuid-Azië werd geïnvesteerd om het leven van een prematuurtje te redden, 2 tot 17 dollar opleveren. Gelijkaardige resultaten werden ook in Tanzania opgetekend. "Het wordt tijd dat we de toegang tot zorg voor zwangere moeders en te vroeg geboren kinderen verbeteren en ervoor zorgen dat elk kind een gezonde start krijgt", aldus Lauwerier.

Toch werd er het afgelopen decennium niet stilgezeten. Zo pleitten groepen en organisaties, geleid door ouders, gezondheidsexperten en academici, voor toegang tot betere gezondheidszorg en steun vanuit de overheid voor families getroffen door vroeggeboorte.

Aan 'Born Too Soon: Decade of Action on Preterm Birth' werkten meer dan 70 organisaties uit 46 landen mee. Het rapport gaat verder op een eerdere versie uit 2012, waarin de staat van vroeggeboortes wereldwijd werd opgemaakt.